Παλιά Σαγιάδα

39° 38′ 14.9197826328″ N 20° 12′ 5.8475117952″ E

Συνοριακό, εγκαταλελειμμένο χωριό της Θεσπρωτίας

Βρίσκεται βορειοανατολικά από την παράκτια, σημερινή Σαγιάδα, στις πλαγιές του βουνού που ορίζει το σύνορο με την Αλβανία, με απαράμιλλη θέα στο Ιόνιο Πέλαγος. Τα ερείπια του οικισμού, υψηλού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, μαρτυρούν την αλλοτινή του δυναμική, απαριθμώντας στις αρχές του 20ου αι. περίπου 800 κατοίκους. Η Παλιά Σαγιάδα καταστράφηκε στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, πιο συγκεκριμένα στις 23 Αυγούστου 1943 και από τότε ερειμώθηκε. Τις τελευταίες δεκαετίες, με πρωτοπόρο τον Μιχάλη Πασιάκο, πρόεδρο του Κέντρου Ιστορικών Μελετών Θεσπρωτίας, αναπτύθηκαν δράσεις συντήρησης και ανάδειξης του ερειπωμένου οικισμού. Στην Παλιά Σαγιάδα διοργανώνεται κάθε 26 Ιουλίου το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής.

Δήμος Φιλιατών, ΠΕ Θεσπρωτίας

Αποστάσεις 4 χλμ. από Σαγιάδα, 16 χλμ. από Φιλιάτες, 21 χλμ. από Ηγουμενίτσα

Υψόμετρο 355m

Κάτοικοι 0

Καταλύματα Υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια στη Σαγιάδα και ξενοδοχεία στην Ηγουμενίτσα.

TΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΣΑΓΙΑΔΑ

Η Παλιά Σαγιάδα αποτελεί μια από τις διαχρονικές επιστροφές του Πολυφωνικού Καραβανιού. Το μαγεμένο αλώνι της αποτελεί σταθμό σε κάθε Πολυφωνικό Kαραβάνι, από το 2000 μέχρι σήμερα! Για πολλά χρόνια, το εγκαταλελειμμένο χωριό ζωντάνευε μόνο στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής και στις βραδιές του Πολυφωνικού Καραβανιού! Πολλοί, και ιδιαίτερα νέοι άνθρωποι, πρωτογνώρισαν το Πολυφωνικό Καραβάνι χάρη σε αυτές τις εκδηλώσεις.

Στις εκδηλώσεις της Παλιάς Σαγιάδας, που πάντα γίνονται με φυσική ακουστική, συμμετέχει, κατά καιρούς, το σύνολο των πολυφωνικών ομίλων και σχημάτων που συνταξιδεύει με το Πολυφωνικό Καραβάνι. Στο αλώνι έχουν τραγουδήσει Έλληνες, Aλβανοί, Βουλγάρες, Σέρβες, Γκρεκάνοι, Γεωργιανοί σε βραδιές που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη. Ιδιαίτερης αξίας ήταν οι συμμετοχές των ύστατων βιωματικών ερμηνευτών της περιοχής με αυτοσχέδιους πολυφωνικούς ομίλους.

Οι εκδηλώσεις, ενίοτε, πλαισιώνονται από πεζοπορία ή και ελεύθερη κατασκήνωση. Οι συνταξιδιώτες του Πολυφωνικού Καραβανιού πραγματοποιούν συχνότερα ελεύθερη κατασκήνωση στην παραλία Στροβίλι, τρία χιλιόμετρα από την Σαγιάδα προς τα σύνορα. Η εκδήλωση στο πλαίσιο του Πολυφωνικού Καραβανιού 2015, ειδικά, πραγματοποιήθηκε στο παράκτιο Σκάλωμα της Σαγιάδας, σε νεολαιΐστικη κατασκήνωση των «Αναιρέσεων».

Οι εκδηλώσεις στηρίχθηκαν αρχικά από τον Δήμο Σαγιάδας και, αργότερα, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο. Πολύτιμος παραστάτης διαχρονικά είναι ο Μιχάλης Πασιάκος που έχει τεράστια συμβολή στην ανάδειξη της Παλιάς Σαγιάδας και στηρίζει πολύτροπα τη δράση της «Απείρου» και του Πολυφωνικού Καραβανιού, αποτελώντας πολύτιμο συνεργάτη στις επιτόπιες καταγραφές στη Σαγιάδα και ευρύτερα, καθώς στα γυρίσματα σειράς ντοκιμαντέρ.

VAY DOUDOLEY, Παλιά Σαγιάδα

“TARANTELLA PIZZICA PIZZICA” – οι “ASTERIA” στην Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2002

“Kalinifta”, Argaleio, Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2000

“Mικρή Βουργάρα θέριζε”, “Χαονία” & Εργαστήρι Πολυφωνίας, Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2021

Ο ποιητής ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΑΡΚΑΔΗΣ στην Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2021

“Bλάχα πλένει στο ποτάμι”, “Απόψε να μην κοιμηθείς”, αυτοσχέδιος όμιλος Σαγιάδας/Λιντίζντας, Πολυφωνικό Καραβάνι2009

“Μωρ΄ Δεροπολίτισσα” & χορός, κομπανία ΘΩΜΑ ΛΩΛΗ, όμιλος Πολυφωνικού Καραβανιού 2011, Παλιά Σαγιάδα

“Se mmian orian ghetonia” – oι ελληνόφωνοι “ARGALIO” στην Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2000

“Δεροπολίτισσα”, Χαονία & Εργαστήρι Πολυφωνίας, Παλιά Σαγιάδα, Πολυφωνικό Καραβάνι 2008

ΗΧΗΤΙΚΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

«Με βλέπετε που τραγουδώ»

Πολυφωνικό Φοινίκης
Παλιά Σαγιάδα, Πoλυφωνικό Καραβάνι 2007

ΣΤΙΧΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

Ανάθεμα ποιος το ‘λεγε, τα αδέρφια δεν πονούνται.
Τα αδέρφια σχίζουν τα βουνά, και οι αδελφοί τους κάμπους.
Και η μάνα σχίζει θάλασσες, να πάει να τ’ ανταμώσει.
Ωρέ πάει και τα αντάμωσε σε ένα χρυσό τραπέζι.
Χρυσό είναι το τραπέζι τους χρυσά ήταν τα…

Τραγουδήθηκε από πολυφωνικό σχήμα της Φοινίκης σε εκδήλωση του Πολυφωνικού Καραβανιού το 2006 στο αλώνι της Παλιάς Σαγιάδας. Στο ίδιο αλώνι τότε, το πολυφωνικό σύνολο «Χαονία» τραγούδησε τραγούδι με ανάλογο θέμα από το Βώλακα Δράμας, όπως το μαθήτευσε συνταξιδεύοντας με το Πολυφωνικό Καραβάνι στο ακριτικό χωριό της Ανατολικής Μακεδονίας με την ιδιαίτερη πολυφωνία:

Ανάθεμα τον που θα πει τα αδέρφια δεν πονιούνται,
τα αδέρφια σχίζουν τα βουνά και δέντρα ξεριζώνουν.
Δυο ’δέρφια είχαν μια αδερφή, στον κόσμο ξακουσμένη,
τη ζήλευε η γειτονιά την φθόναγε(ν) η χώρα.
Τη ζήλεψε και ο Χάροντας και θέλει να την πάρει.
Τρέχει στο σπίτι και βροντά σαν να ‘ταν νοικοκύρης.
Άνοιξε κόρη μ’ άνοιξε ’τοιμάσου να σε πάρω,
και εγώ είμαι ο γιος της μαύρης γης τς αραχνιασμένης πέτρας.
Άφσε με Χάρε άφσε με σήμερα μη με παίρνεις
ταχιά Σαββάτο να λουστώ την Κυριακή να αλλάξω.
Και την Δευτέρα το πρωί, έρχομαι μοναχή μου.
Απ’ τα μαλλιά την άρπαξε, κι η κόρη κλαίει και σκούζει.
Να και τα αδέρφια έφτασαν ψηλά απ’ τα κορφοβούνια,
κυνήγησαν τον Χάροντα και γλίτωσαν την κόρη.

Στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του Aρχείου Πολυφωνικού Τραγουδιού του Πολυφωνικού Καραβανιού έχουν μεταγραφεί διάφορες παραλλαγές του ίδιου τραγουδιού, όπως ετούτη που περιέχεται στη συλλογή των Παναγιώτη Φωτίου, Νικόλαου Λύτη «Δημοτικά τραγούδια Βορείου Ηπείρου»:

Ανάθεμα ποιος θα το πει τ’ αδέρφια δεν πονιούνται.
Τ’ αδέρφια σκίζουνε βουνά και δέντρα ξεριζώνουν.
Δυο αδέρφια είχαν μια αδερφή στον κόσμο ξακουσμένη.
τη ζήλευε η γειτονιά, την ζήλευε η χώρα,
τη ζήλευε και ο Χάροντας και θέλει να την πάρει.
Ήταν μια μέρα θλιβερή, μέρα φαρμακωμένη.
Χτυπάει, βροντάει στην πόρτα της σαν να ’ταν νοικοκύρης.
-Ποιος είσαι ‘σύ όπου χτυπάς την πόρτα την δική μου;
-Άνοιξε κόρη για να μπω, ’τοιμάσου να σε πάρω.
Εγώ είμαι ο γιος της μαύρης γης, τσ’ αραθιασμένης πέτρας.
Εγώ είμαι ο Χάροντας και ήρθα να σε πάρω.
Εγώ παίρνω όλους τους νιους, παίρνω τον κόσμο όλο.
– Άφ’ σε με Χάροντ’ , άφ’σε, σήμερα μη με παίρνεις.
Ταχιά Σαββάτο να λουστώ, την Κυριακή να αλλάξω.
Και την Δευτέρα το ταχιό έρχομαι μοναχή μου.
Απ’ τα μαλλιά την άρπαξε, στην πλάτη του τη ρίχνει.
Κι ο κόρη από τους πόνους της φωνάζει, κλαίει και σκούζει.
Την άκουσαν τ’ αδέρφια της από τα κορφοβούνια,
το Χάροντα καρτέρεσαν σε μια ψηλή ραχούλα.
Tον πιάσαν και παλέψανε τρεις μέρες και τρεις νύχτες,
το Χάροντα ενίκησαν και γλίτωσαν την κόρη.